Yardım koşullarında ihtilaflar
1947.04.03
Truman'ın açıkladığı yardım programına ilişkin taslak yasada öngörülen kredilerin harcanmasının denetlenmesine ilişkin maddeler Türk tarafının itirazlarına konu oldu. ABD'de yapılan bir toplantıya ait Microfilm, ROLL 2, April 3, 1947 (Secret). olarak kayıtlı raporda, Türkiye'nin Washington Büyükelçisi H. Ragıp Baydur'un ABD'li yetkililere kontrol, gözetim ve denetim hakları sağlayan 3-A maddesinin TBMM tarafından kabul edilebilir olmadğını bildirdiği ve alınacak kredinin Türkiye'nin istediği yerlerde kullanabilmesine imkan sağlanmasını istediği yazılı. Baydur, yardım ve kredinin uygun yer ve şekilde kullanıldığının, Türkiye'de bulunacak olan Amerikan uzmanlar tarafından takip edilebileceğini ve görülecek olan hatalı kullanımların ABD'ye rapor edilebileceğini; eğer raporlar, ABD Hükümetini uygun kullanım yönünden tatmin etmezse malın ve paranın sahibi olarak yardımı derhal kesebileceğini teklif etmiş. Baydur ayrıca Türkiye'nin iç ve dış baskılara maruz kalmaması için, taslak yasanın ilgili maddesine "Türkiye talep edebilir" ibaresinin eklenmesinin uygun olacağını belirtmiş. Bu ibare dolayısıyla kontrol denetim ve gözetimler, Türkiye'nin talebi üzerine gerçekleşebilecekti.
Microfilm, ROLL 2, April 4, 1947 (Confidential). olarak kayıtlı rapor, Amerika'da bulunan Ankara Büyükelçisi Wilson gözetim ve denetim konularında ortaya çıkan ihtilafla ilgili olarak yaptığı çalışmaları bildirmektedir. Buna göre yapılacak yardımın belirlenmesine, tedarikine ve Türkiye'ye ulaştırılmasına kadar ABD kontrolünün olacağı ancak Türkiye'ye ulaştıktan sonra ABD'li uzmanların sadece gözetiminin başlayacağı bir formül bulunmaya çalışılıyor. Formülün her iki taraf için de kabul edilebilir olduğunu düşünen Wilson, eğer ABD Dışişleri tarafından Türkiye üzerinde herhangi bir Amerikan kontrolü yaratacak bir ifadede ısrar edilecek olursa Türkiye'nin programdan çıkarılmasını isteyecek. Yardım planının belirttiği formül çerçevesinde çıkması halinde ise, Türkiye uygun görmezse programı kabul etmemekte serbest olacak.
Bu paralelde ABD büyükelçiliğince yapılan görüşmeler sonucunda Wilson'ın yaklaşımının Türkiye tarafından uygun bulunduğu ve Türkiye'nin yardım malzemelerinin Türkiye'ye ulaşmasına kadar olan süreci tamamen ABD'li makamlara bırakmaya niyetli oldukları Amerika'da bulunan Wilson'a bildirildiği, Microfilm, ROLL 2, April 10, 1947 (Secret). kayıtlı belgenin konusu.
Amerikan yardımlarının kullanılmasıyla ilgili Türkiye'deki heyetler tarafından yapılan incelemeler Microfilm,ROLL 2, April 29, 1947 (Confidential). kayıtlı raporda konu ediliyor. "Türkiye'nin Yurtiçi Güvenlik Sistemi" başlığını taşıyan bu rapora göre iç güvenlik sisteminin İçişleri Bakanlığı adı altında iyi bir şekilde yapılandırıldığı ve yeterince etkin olduğu tespit edilmiş. Raporda, polis teşkilatı, jandarma, gümrük memurları, orman ve gece bekçilerinden oluşan sistem anlatıldıktan sonra kırsal kesimde emniyetin sağlanmasına yönelik yakın zamanda kırsal kesim polis teşkilatının kurulmasının beklendiği belirtiliyor.
Truman'ın açıkladığı yardım programına ilişkin taslak yasada öngörülen kredilerin harcanmasının denetlenmesine ilişkin maddeler Türk tarafının itirazlarına konu oldu. ABD'de yapılan bir toplantıya ait Microfilm, ROLL 2, April 3, 1947 (Secret). olarak kayıtlı raporda, Türkiye'nin Washington Büyükelçisi H. Ragıp Baydur'un ABD'li yetkililere kontrol, gözetim ve denetim hakları sağlayan 3-A maddesinin TBMM tarafından kabul edilebilir olmadğını bildirdiği ve alınacak kredinin Türkiye'nin istediği yerlerde kullanabilmesine imkan sağlanmasını istediği yazılı. Baydur, yardım ve kredinin uygun yer ve şekilde kullanıldığının, Türkiye'de bulunacak olan Amerikan uzmanlar tarafından takip edilebileceğini ve görülecek olan hatalı kullanımların ABD'ye rapor edilebileceğini; eğer raporlar, ABD Hükümetini uygun kullanım yönünden tatmin etmezse malın ve paranın sahibi olarak yardımı derhal kesebileceğini teklif etmiş. Baydur ayrıca Türkiye'nin iç ve dış baskılara maruz kalmaması için, taslak yasanın ilgili maddesine "Türkiye talep edebilir" ibaresinin eklenmesinin uygun olacağını belirtmiş. Bu ibare dolayısıyla kontrol denetim ve gözetimler, Türkiye'nin talebi üzerine gerçekleşebilecekti.
Microfilm, ROLL 2, April 4, 1947 (Confidential). olarak kayıtlı rapor, Amerika'da bulunan Ankara Büyükelçisi Wilson gözetim ve denetim konularında ortaya çıkan ihtilafla ilgili olarak yaptığı çalışmaları bildirmektedir. Buna göre yapılacak yardımın belirlenmesine, tedarikine ve Türkiye'ye ulaştırılmasına kadar ABD kontrolünün olacağı ancak Türkiye'ye ulaştıktan sonra ABD'li uzmanların sadece gözetiminin başlayacağı bir formül bulunmaya çalışılıyor. Formülün her iki taraf için de kabul edilebilir olduğunu düşünen Wilson, eğer ABD Dışişleri tarafından Türkiye üzerinde herhangi bir Amerikan kontrolü yaratacak bir ifadede ısrar edilecek olursa Türkiye'nin programdan çıkarılmasını isteyecek. Yardım planının belirttiği formül çerçevesinde çıkması halinde ise, Türkiye uygun görmezse programı kabul etmemekte serbest olacak.
Bu paralelde ABD büyükelçiliğince yapılan görüşmeler sonucunda Wilson'ın yaklaşımının Türkiye tarafından uygun bulunduğu ve Türkiye'nin yardım malzemelerinin Türkiye'ye ulaşmasına kadar olan süreci tamamen ABD'li makamlara bırakmaya niyetli oldukları Amerika'da bulunan Wilson'a bildirildiği, Microfilm, ROLL 2, April 10, 1947 (Secret). kayıtlı belgenin konusu.
Amerikan yardımlarının kullanılmasıyla ilgili Türkiye'deki heyetler tarafından yapılan incelemeler Microfilm,ROLL 2, April 29, 1947 (Confidential). kayıtlı raporda konu ediliyor. "Türkiye'nin Yurtiçi Güvenlik Sistemi" başlığını taşıyan bu rapora göre iç güvenlik sisteminin İçişleri Bakanlığı adı altında iyi bir şekilde yapılandırıldığı ve yeterince etkin olduğu tespit edilmiş. Raporda, polis teşkilatı, jandarma, gümrük memurları, orman ve gece bekçilerinden oluşan sistem anlatıldıktan sonra kırsal kesimde emniyetin sağlanmasına yönelik yakın zamanda kırsal kesim polis teşkilatının kurulmasının beklendiği belirtiliyor.
Hiç yorum yok: