Hafi Türkiye Komünist Partisi

1920.07.14
1920.12.07

Hafi Türkiye Komünist Partisi Ankara'da kuruldu. Parti, hükümetten iznin alındığı 7 Aralık 1920 tarihinde Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası adıyla faaliyet yürüttü.

Partinin, daha önce Hakkı Behiç Bey kanalıyla Atatürk tarafından oluşturulan tuzak Yeşil Ordu Hareketi'nin taktiğini boşa çıkarmak için, Sovyet Elçiliği'nin hamiliğinde legale çıkmaya karar verdiği söyleniyor.

Partinin kuruluş hikayesi Fethi Tevetoğlu'nun kitabında şöyle anlatılıyor. "...Rusya'da bulunan Süleyman Sami, Temmuz 1920'de Türkiye Komünist Partisi Bakû Şubesi'nce Mustafa Suphi'nin imzasını taşıyan ve Mustafa Kemal'e hitaben yazılmış bir mektupla Trabzon'a gelmişti. Mektupta Komünist Partisi'nin Anadolu Kurtuluş mücadelesine yardıma hazır olduğundan bahsedilmekte ve Süleyman Sami'nin daha fazla izahat verebileceği belirtilmekte idi.

Süleyman Sami'den bir ay kadar sonra Türkiye Komünist Partisi Merkez komitesi üyelerinde Salih Zeki de Rusya'da Trabzon'a gelerek, Ankara Hükümetiyle temasa geçmek istemiştir. Ancak Ankara'ya gitmeğe vakit olmadığını bildirip bir mektup göndermiştir. mektupta, emperyalistlere karşı mücadele eden Ankara Hükümetini Komünist Partisi'nin desteklediği bildiriliyor ve bu maksatla komünist teşkilatı Rusya'dan Anadolu'ya nakletmek istedikleri açıklanıyordu. İşte bu müracaattan biraz sonra Ankara'da Tokat Meb'usu Nazım ve Bursa Meb'usu Şeyh Servet ve arkadaşları, Süleyman Sami'nin istediği "Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası'nı kurmuş ve programlarını da Hükümete vermişlerdir. Daha sonra bu fırka ile Yeşil ordu birleştirilmiştir. Türkiye'de komünist idareyi kurmak istediği şüphe götürmez şekilde açık olan bu fırkada Çerkes Ethem'le birleşip Hükümeti devirmek sevdasına düşmüş ve bu yüzden, ileri gelenlerinden bazıları İstiklal Mahkemesi tarafından ağır hapis cezalarına çarptırılmışlardır.