Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası

1919.09.20

Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası İstanbul'da Bab-ı Ali'deki çiftçi kütüphanesinde kuruldu. İsmail Namık, Şefik Hüsnü Değmer ve Nafi Atuf Kansu gibi sosyalist eğilimleriyle tanınmış isimler tarafından kurulan parti, Dahiliye Nezareti tarafından kabul edilmemesine rağmen kuruldu ve faaliyet yürüttü. Kurtuluş Gazetesi, partinin resmi yayın organıdır. Gazetenin beşinci sayısından sonra kapandı, 15 ay aradan sonra da Aydınlık Dergisi çıkmaya başladı. Şefik Hüsnü, Vedat Nedim Tör, Şevket Süreyya Aydemir, Nazım Hikmet, Mustafa Suphi, Sadrettin Celal gibi isimler bu yayınların yazı işleri kadrosunda yer aldılar. Fethi Tevetoğlu, Şevket Süreyya Aydemir'in 1924 yılında Moskova'dan İstanbul'a döndüğünde Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası'yla temasa geçtiğini, partinin yeraltı kadrosuna dahil olarak teşkilatlanmasına öncülük ettiğini ve icra komitesi sekreterliğini yürüttüğünü söyler.

Antikomünist çevreler tarafından birincil önemde bir referans kabul edilen kitabında Tevetoğlu, "Yurt dışı ve yurt içi; gizli veya açık kurulmuş teşekküllerin faaliyetlerinde Türk Komünistlerinin tek cephe teşkil etmeleri gaye olduğundan, daha sonra kurulmuş parti ve şubeler de 10 Eylül 1920'deki birinci Bakû kongresinde Mustafa Suphi tarafından kurulan ve ilan olunan Türkiye Komünist Partisi'nin bünyesinde birleşmişlerdir. Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası ve bugüne kadar Türkiye'de kurulan "Sosyalist" veya "İşçi" adlı resmi yahut gizli ne kadar komünist parti veya teşekkülleri varsa hepsi bu Mustafa Suphi'nin kurduğu Türkiye Komünist Partisi'nin açık veya gizli şubeleridir. Gayeleri açık ve aşikardır. Türkiye'de komünist bir rejim kurmak; Türkiye'yi Sovyet Rusya ile birleştirmek; Türkiye Sovyet Cumhuriyeti kurmaktır. Bu amaçla Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarının yok edip Milli mücadelemizi "Kızıl İhtilal" ve Atatürk inkılabını sık sık hala da kullandıkları tabirleriyle kendi kızıl inkilapları haline getirmek istemişlerdir.

"Bunlardan aralarında Mustafa Suphi ve Ethem Nejat'ın da bulunduğu 15 kişilik Türk komünistleri kadrosu, haktan gördükleri şiddetli reaksiyon sonucu Bakû'ya dönmek üzere Trabzon'a geldiklerinde Yahya Kahya ve adamları tarafından boğdurulmuşlardır.

Kurtuluş, Aydınlık ve Orak-Çekiç gibi yayın organlarından başka Yoldaş Gazetesi'ni de aynı parti çıkarmıştır.

Nihayet 1924'de komünist faaliyetleri resmen sabit olan fırka feshedilmiş ve Dr. Şefik Hüsnü Değmer de hapis ve mahkum olmuştur."